Tuesday, May 12, 2020

हिंदी - कृदंत

कृदंत

धातु ,जिसे प्रत्यय लगाकर क्रिया बनाई जाती है तथा अंत में अक्कड ,अंत ,भाई ,ई, ऊ,इया आदि कृत प्रत्यय लगाने से बनने वाले शब्द कृदंत कहलाते हैं।
जैसे:- 
जाना से      जा
चलना से     चल 
खाना से       खा

कृदंत का उपयोग संज्ञा अथवा विशेषण के समान होता है।
जैसे:- 
फेरीवाले का आगमन हुआ।(संज्ञा)
दौड़ने वाले व्यक्ति का नाम उषा है।(विशेषण)
कुछ उदाहरण
प्रत्यय
अक्कड = बूझना - बुझक्कड 
                घूमना  - घुमक्कड़
इयल = अडना - अड़ियल
             सड़ना - सड़ियल
इया =   लिखना - लिखिया 
               धुनना  - धुनिया
एरा =   लूटना -  लुटेरा 
            कमाना -  कमेरा 
            बसना  -  बसेरा 
वाला = बौखलाना - बौखलानेवाला 
             रखना - रखवाला 

कृत प्रत्यय क्रिया  के मूल धातु रूप के साथ लगकर संज्ञा और विशेषणों का निर्माण करते हैं।
कुछ उदाहरण
सजाना = सजावट      (आवट)
पटना =  पठनीय       (अनीय)
वाक् =   वक्तव्य       (तव्य)
गा =   गवैया             (वैया )
लेना  = लेनदार         (दार)
डुबना = डूबता          (ता)
खोना =  खोया          (या)
भूलना = भूला          (आ)

कृति कार्य
दिए गए  शब्दों से मूल धातुरूप अलग करके प्रत्यय लिखिए।
जैसे:-  
झगड़ालू  - झगड आलू
खिलौना -  खेल औना
सुमरनी -   सुमर    नी
झाडन -   झाड     न
उडान -   उड.      आन
बुलावा -  बोल  आवा
प्यास -    पी      आस
सनसनाहट - सनसन  आहट
बहाव -  बह   आव 
मिलाप - मिल   आप 
बनवाई - बन  वाई
बचत -  बच     त
क्रीडा - क्रीड   
दौड़ना - दौड़  ना
हंसते - हंस  ना 
लिखकर - लिख   कर
गढंत - गढ   अंत
लडना - लड़   
बोलना -  बोल   
रोकना - रोक   आ  
मिलना - मिल 
धोना - धो  आ 
जोतना - जोत     
पीटना - पीट   
मुस्कराना - मुस्कान   आहट
अटकना - अटक 
काटना - काट
अटकाना - अटक    आना
भागना - भाग     
चाटना - चाट   

स्वाध्याय एवं कृतिकार्य
पाठ में आए कृदंत और तद्धित प्रत्यय एवं उपसर्ग अलग करके लिखिए।

https://testmoz.com/q/3294288  इस लिंक पर जाकर परीक्षा दीजिए ।


No comments:

Post a Comment

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु!

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! दि कॉन्फरन्स ऑफ चर्चेस ऑफ ख्राइस्ट इन वेस्टर्न इंडिया संस्थेचे, मिशन गर्ल्स हायस्कूल, श्रीगोंदा, ता. ...