Saturday, June 13, 2020

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु!

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु!

दि कॉन्फरन्स ऑफ चर्चेस ऑफ ख्राइस्ट इन वेस्टर्न इंडिया संस्थेचे,
मिशन गर्ल्स हायस्कूल, श्रीगोंदा, ता. श्रीगोंदा जि. अहमदनगर

विद्यालयाची वैशिष्ट्ये:-
१) इयत्ता ८ ते १० वी पर्यंत मोफत प्रवेश 
२) इयत्ता ८ वी ची मोफत पाठ्यपुस्तके
३) शासकीय चित्रकला स्पर्धेत सहभाग 
४) कॉम्प्युटर एलसीडी प्रोजेक्टर वर आधुनिक शिक्षण
५) अप्रगत विद्यार्थी सुधारण्यासाठी जादा तास 
६) इयत्ता ८ वी साठी मध्यान्ह भोजन व्यवस्था 
७) विद्यार्थ्यांच्या सुप्त कला गुणांना वाव देण्यासाठी सांस्कृतिक कार्यक्रम 
८) शासनाकडील सर्व प्रकारच्या शिष्यवृत्ती मिळण्याची व्यवस्था 
९) अवांतर वाचनासाठी प्रत्येक वर्गात ग्रंथालय
१०) सहल, क्रीडा स्पर्धा, बाह्य स्पर्धा परीक्षा आयोजन 
११) राष्ट्रभाषा हिंदी परीक्षांचे आयोजन 
१२) प्रत्येक विद्यार्थ्यावर वैयक्तिक लक्ष व पालकांशी सतत संपर्क 
१३) शिक्षणाबरोबर विद्यार्थी संस्कार शिस्त व आरोग्यासाठी विशेष मार्गदर्शन 
१४) जयंती, पुण्यतिथी निमित्त वक्तृत्व व निबंध स्पर्धेचे आयोजन 
१५) विद्यार्थ्यांच्या सर्व समस्या ऐकून घेऊन त्या सोडविण्यासाठी सतत प्रयत्न 
१६) विद्यार्थी आजारी पडल्यास त्वरित प्राथमिक उपचार व पालकांशी संपर्क 
१७) वार्षिक पारितोषिक वितरण समारंभाचे आयोजन 
१८) हस्तलिखित अंकाचे मान्यवरांच्या हस्ते प्रकाशन

वरील सर्व सोयी सुविधा असलेल्या  विद्यालयात आपल्या पाल्याचा प्रवेश निश्चित करण्यासाठी आपण तत्काळ संपर्क साधा.

आपले,
मुख्याध्यापिका,
शिक्षक व शिक्षकेतर कर्मचारी वृंद
मिशन गर्ल्स हायस्कूल, श्रीगोंदा, ता. श्रीगोंदा, जि. अहमदनगर.

Wednesday, May 13, 2020

हिंदी - भिन्नार्थक शब्द


भिन्नार्थक शब्द

किसी भी भाषा में आपस में मिलते जुलते शब्द होते हैं कभी एक समान तो कभी लिखावट की दृष्टि से थोड़ा फर्क रहता है लेकिन अर्थ अलग रहता है । ऐसे ही शब्द हिंदी में मराठी संस्कृत या अन्य भाषाओं से आए हैं ।हम कुछ आपस में मिलते जुलते लेकिन भिन्नार्थक शब्दों का परिचय कर लेते हैं।

जैसे:- 
आदि - वगैरह
आदी - अभ्यस्त

अर्घ - पूजा
अर्ध - आधा भेंट देने योग्य

अलि - भ्रमर 
अली - सखी

अनिष्ट - बुरा
अनिष्ठ - निष्ठाहीन

अनु - पीछे
अणु - सूक्ष्म कण

आरति - विरक्ति
आरती - दीपदर्शन

बलि - बलिदान पशु बलि 
बली - वीर बलवान

बहु - ज्यादा
बहू - पुत्रवधू

चिढ - गुस्सा
चीड़ - एक वृक्ष ,बेंत

दाई - दासी,आया
दाईं - दाहिऊ

द्वार - दरवाजा
द्वारा - जरिए मार्फत

दूत - संदेश वाहक 
द्युत - जुआ

दिन - दिवस
दीन - ‌‌गरीब

निम्नलिखित शब्दों के भिन्न-भिन्न अर्थ स्पष्ट कर लिखिए।

द्विप - हाथी
द्वीप - टापू प्रदेश

गेंडा - गन्ना
गैंडा - एक पशु

गोर - कब्र , गोरा       
गौर - विचार ,ध्यान

हरि - मेंढक , भगवान 
हरी - हरे रंग की

जल्द - तुरंत तत्काल
जलज - कमल जलजात

जाति - जाति वंश
जाती -  मालती चमेली का फूल

जानि - स्त्री
जानी - जान संबंधी प्रिय

जितना - जिस मात्रा में
जीतना - विजय प्राप्त करना

काश - अगर
कास - खांसी ,सहिजन का वृक्ष

कृत - सत्ययुग
कृत् -  प्रत्यय का नाम

कृति - कार्य काम
कृती - कुशल पुण्यात्मा

मूल - जड
मूल्य - कीमत

नष - नख
नस - नाडी

परूष - कठोर
पुरुष - नर

प्रकृत - यथार्थ
प्राकृत - एक भाषा

प्रणाम - नमस्कार
प्रमाण - सबूत

प्रथा - रीति
पृथा - अर्जुन की माता

परिणत - रूपांतरित
परिणित - विवाहित

परिणाम - फल
परिमाण - माप नाप

पलित - पहला हुआ , वृद्ध
पलीत - भूत प्रेत 

कृति कार्य
पाठ में आए आपस में मिलते जुलते लेकिन भिन्नार्थक शब्दों को छांँटकर लिखिए ।

https://testmoz.com/q/3312900  इस लिंक पर जाकर परीक्षा दीजिए।

Tuesday, May 12, 2020

हिंदी - कृदंत

कृदंत

धातु ,जिसे प्रत्यय लगाकर क्रिया बनाई जाती है तथा अंत में अक्कड ,अंत ,भाई ,ई, ऊ,इया आदि कृत प्रत्यय लगाने से बनने वाले शब्द कृदंत कहलाते हैं।
जैसे:- 
जाना से      जा
चलना से     चल 
खाना से       खा

कृदंत का उपयोग संज्ञा अथवा विशेषण के समान होता है।
जैसे:- 
फेरीवाले का आगमन हुआ।(संज्ञा)
दौड़ने वाले व्यक्ति का नाम उषा है।(विशेषण)
कुछ उदाहरण
प्रत्यय
अक्कड = बूझना - बुझक्कड 
                घूमना  - घुमक्कड़
इयल = अडना - अड़ियल
             सड़ना - सड़ियल
इया =   लिखना - लिखिया 
               धुनना  - धुनिया
एरा =   लूटना -  लुटेरा 
            कमाना -  कमेरा 
            बसना  -  बसेरा 
वाला = बौखलाना - बौखलानेवाला 
             रखना - रखवाला 

कृत प्रत्यय क्रिया  के मूल धातु रूप के साथ लगकर संज्ञा और विशेषणों का निर्माण करते हैं।
कुछ उदाहरण
सजाना = सजावट      (आवट)
पटना =  पठनीय       (अनीय)
वाक् =   वक्तव्य       (तव्य)
गा =   गवैया             (वैया )
लेना  = लेनदार         (दार)
डुबना = डूबता          (ता)
खोना =  खोया          (या)
भूलना = भूला          (आ)

कृति कार्य
दिए गए  शब्दों से मूल धातुरूप अलग करके प्रत्यय लिखिए।
जैसे:-  
झगड़ालू  - झगड आलू
खिलौना -  खेल औना
सुमरनी -   सुमर    नी
झाडन -   झाड     न
उडान -   उड.      आन
बुलावा -  बोल  आवा
प्यास -    पी      आस
सनसनाहट - सनसन  आहट
बहाव -  बह   आव 
मिलाप - मिल   आप 
बनवाई - बन  वाई
बचत -  बच     त
क्रीडा - क्रीड   
दौड़ना - दौड़  ना
हंसते - हंस  ना 
लिखकर - लिख   कर
गढंत - गढ   अंत
लडना - लड़   
बोलना -  बोल   
रोकना - रोक   आ  
मिलना - मिल 
धोना - धो  आ 
जोतना - जोत     
पीटना - पीट   
मुस्कराना - मुस्कान   आहट
अटकना - अटक 
काटना - काट
अटकाना - अटक    आना
भागना - भाग     
चाटना - चाट   

स्वाध्याय एवं कृतिकार्य
पाठ में आए कृदंत और तद्धित प्रत्यय एवं उपसर्ग अलग करके लिखिए।

https://testmoz.com/q/3294288  इस लिंक पर जाकर परीक्षा दीजिए ।


Monday, May 11, 2020

हिंदी - तद्धित


प्रत्ययघटित शब्द

तद्धित 
शब्द के बाद जो अक्षर या अक्षरसमूह लगाया जाता है उसे प्रत्यय कहते हैं।

प्रत्यय दो प्रकार के होते हैं।
1.तद्धित प्रत्यय
2.कृदंत

तद्धित - 
धातु (क्रिया)को छोड़कर अन्य किसी विकारी शब्द संज्ञा , सर्वनाम , विशेषण में प्रत्यय लगाने से बनने वाले शब्द तद्धित कहलाते हैं।
जैसे:-  
बंगाल - बंगाली   (  ई )
भूख - भूखा      ( आ )
बुरा - बुराई          (आई)
पंडित - पंडिताऊ  (आए)
भीख - भिखारी    (आरी )
मीठा - मिठास.    (आस)

आहट = कड़वा - कड़वाहट
           गरम - गरमाहट
इक =  समाज - सामाजिक
          साहित्य - साहित्यिक
तद्धित प्रत्यय अलग करके लिखिए
जैसे:- 
दुखिया    (आ)
डिबिया   (आ)
रसोइया.......इया
धनी......ई
लालची......ई
ऊनी.......ई
नमकीन......ईन
रंगीन......ईन
शौकीन......ईन
चमकीला - ईला
सुरीला......ईला
जहरीला......ईला
पेटू....ऊ
चालू.....ऊ 
बाजारू.......ऊ
सड़कें.  .....एं
बोतलें....एं
पुस्तकें......एं
लिपिक ......क
लेखक.....क
गायक .......क
कथाकार....कार
चित्रकार.....कार
पत्रकार....कार
घूसखोर.....खोर
सूदखोर ......खोर
जादूगर....गर
सौदागर ....गर
बौद्ध....अ
शैल... अ
शाक्त......अ
लकड़हारा...हारा
सर्वहारा....हारा
श्रेष्ठतम......तम
महानता ......ता
गोपनीय....ईय
लाघव....व
शैशव .....व
तीरंदाज......अंदाज
गोलंदाज...... अंदाज

प्रत्यय लगाइए
जैसे:- 
पूजा - पुजारी
लट्ठ - लठैत
डाका.....डकैत
मिठाई....मिठाईवाला
पानी.....पनहारा
पंच..... पंचायत
चिकना .....चिकनाहट
मुख..... मौखिक
साहस..... साहसी
बर्फ...बर्फीली
निर्णय....निर्णायक
सीमा ....सीमांत
आकर्षण..... आकर्षक
निसर्ग..... नैसर्गिक
प्रकृति.... प्राकृतिक

कृति कार्य -
पाठाध्यापन के बाद पाठ में आए सभी तद्धित प्रत्ययघटित शब्द छांँटकर उनके प्रत्यय अलग करके लिखिए।

https://testmoz.com/q/3271148  इस लिंक पर जाकर परीक्षा दीजिए ।

Sunday, May 10, 2020

हिंदी - उपसर्ग और प्रत्यय

उपसर्ग और प्रत्यय

उपसर्ग
उपसर्ग वे शब्दांश हैं जो किसी शब्द से पूर्व लगकर उस शब्द का अर्थ बदल देते हैं या नयी विशेषता उत्पन्न कर देते हैं।
जैसे :- 
अतिक्रमण (अति+क्रमण)

हिंदी में संस्कृत भाषा से उपसर्ग
अति,अधिक ,अनु अप,अभि,अव,आ,उतर,उप,दुस/दुर,
निर/,निस्,नि, परा,परि,पत्र,प्रति,वि,सम् /सं,

कुछ उदाहरण
अत्यंत 
अतिरिक्त
अधिकार
अनुभव
अपकार
अभिमान
अवकाश
आकंठ 
उत्तम
उच्छवास
उपग्रह
दुराचार
दुस्साहस
निरपराध
निर्जन
निपात
पराजय
परिकल्पना
प्रकृति
प्रतिक्रया
विकल 
संकल्प
संसार
सुकर
अंतर्धान

हिंदी के उपसर्ग
अध ,अन,उन,औ,अव,दु,नि,पर,बिन,भर,से/सु,।
फारसी उर्दू के उपसर्ग
ऐन,कम,खुश,गैर,दर,ना,ब,बा,बुरा,बिला,से ,ला,सर,हम,हर   ।

प्रत्यय
जो शब्दांश धातु रूप या शब्दों के अंत में लगकर नये शब्दों का निर्माण करते हैं उन्हें प्रत्यय कहते हैं।
जो प्रत्यय क्रिया के मूल धातु -रूप के साथ लगकर संज्ञा और विशेषणों का निर्माण करते हैं वे कृत प्रत्यय कहलाते हैं।
जैसे
पढ़ पढ़ाई (आई)
हिंदी के कृत प्रत्यय
अक्कड - घुमक्कड़
अन - ढक्कन
 अन्त - रटंत
आ - भूला लिखा भटका
आई - दिखाई,कमाई
आए - कमाऊ ,बिकाऊ 
आक - तैराक चालाक
आका - लड़का 
आकू - लड़ाकू
आन - मिलान
आव - बहाव
आवट - मिलावट
आहट - चिल्लाहट
इया - घटिया
ई - हंसी
ऐया - खिवैया 
औंना - खिलौना
क - लेखक 
कर - गिनकर
त - खपत
ता - बहता
 ती - गिनती 
वाई - सुनवाई

  उपसर्ग और प्रत्यय यह बड़ा सूक्ष्म विषय है हमें अध्ययन  के समय पाठ में आए  हरेक उपसर्ग और प्रत्यय घटित शब्दों की ओर सहेतुक दृष्टि से देखना चाहिए। 
हिंदी में संस्कृत मराठी अरबी फारसी और उर्दू से अनेक शब्द आए हैं । इसलिए हमें पाठ में आए प्रत्येक शब्द की उत्पत्ति व मौलिक रचना किस प्रकार की होती है यह देखना चाहिए।
और ऐसे उपसर्ग और प्रत्यय घटित शब्द अलग-अलग करके लिखना है।
ऊपर केवल संक्षिप्त जानकारी दी गई है।

https://testmoz.com/q/3238078   इस लिंक पर जाकर परीक्षा दीजिए ।

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु!

प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! प्रवेश सुरु! दि कॉन्फरन्स ऑफ चर्चेस ऑफ ख्राइस्ट इन वेस्टर्न इंडिया संस्थेचे, मिशन गर्ल्स हायस्कूल, श्रीगोंदा, ता. ...